We weten allemaal dat de straling in een magnetron gevaarlijk is, omdat je ermee kunt koken. Ook ligt het voor de hand dat je niet pal naast een antenne voor mobiele telefonie moet gaan staan op het dak van een gebouw. Maar hoe veel is té veel?

In Nederland en de meeste andere westerse landen zijn de limieten voor blootstelling van burgers aan elektromagnetische straling van bv. zendmasten, mobieltjes, wifi of magnetische velden van hoogspanningslijnen en elektrische auto’s, gebaseerd op de zogeheten ICNIRP-limieten (HF, LF). Deze ‘International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection’ is, in tegenstelling tot wat de naam misschien suggereert, een particuliere stichting, gevestigd in München. Zij stelt wetenschappelijk onderbouwde limieten op voor EMV. Maar is er werkelijk een wetenschappelijke consensus over de bescherming die dat biedt tegen gezondheidsrisico’s?

ICNIRP-limieten voor EMV: verzameling literatuur onder controle van 17 auteurs

De conclusie van de onderzoeksjournalisten van Investigate Europe in hun artikel ‘How much is safe? Radiation authorities rely on controversial group for safety advice‘ is niet bepaald geruststellend. Ze interviewden onderzoekers Nordhagen en Flydal, die in Reviews on Environmental Health een kritisch onderzoek publiceerden naar de ICNIRP-2020 blootstellingslimieten. Uit hun analyse blijkt dat de onderliggende verzameling literatuur van de ICNIRP-2020 voortkomt uit een netwerk van auteurs met als kern slechts 17 onderzoekers, waarvan de meesten zelf verbonden zijn aan de ICNIRP. De spreiding van 1e auteurs geeft een valse indruk van een breed draagvlak. In wetenschappelijke publicaties heb je de 1e auteur, 2e auteur enz., tot en met laatste auteur. De 1e auteur doet het schrijf- en onderzoekswerk, de laatste auteur is de ‘baas’ (bv. de professor). Het punt is dus, volgens Nordhagen en Flydal, dat de ICNIRP met veel verschillende (inwisselbare, tijdelijke) 1e auteurs werkt, onder leiding van steeds dezelfde ‘bazen’. Verder zijn bij alle metastudies (studies die vele onderliggende studies combineren) waarnaar wordt verwezen, auteurs van de ICNIRP-2020 zelf betrokken, terwijl de studies worden gepresenteerd als zijnde afkomstig van onafhankelijke commissies. Tot slot, de publicaties waarnaar wordt verwezen die niet van het auteursnetwerk van de ICNIRP zijn, worden verworpen, onterecht geïnterpreteerd als ondersteuning van de ICNIRP-2020 of zijn in werkelijkheid niet wetenschappelijk.

Cruciale wetenschappelijke studies ontbreken in ICNIRP-2020

De ICNIRP-limieten zijn voornamelijk gebaseerd op acute opwarmingseffecten: meer dan 1˚C temperatuurverhoging van weefsel. Echter, er zijn inmiddels in honderden studies biologische effecten aangetoond zoals DNA-schade bij stralingsniveaus ver onder deze opwarmingsgrens. Onderzoeker Starkey zocht in 2016 uit hoe het zit met de ICNIRP-limieten (‘Inaccurate official assessment of radiofrequency safety by the Advisory Group on Non-ionising Radiation‘ in Rev. Environ. Health). Het blijkt dat 40 studies die DNA-beschadiging aantonen simpelweg ontbreken, evenals 40 studies die laten zien dat elektromagnetische straling vrije radicalen aanmaakt in het lichaam, en 22 studies die effecten op de mannelijke vruchtbaarheid aantonen. De ICNIRP heeft dus aan ‘cherry picking’ gedaan. Verder blijkt dat de leden van de ICNIRP diverse belangenverstrengelingen en dubbelrollen hebben, en dat de financiering van de ICNIRP niet 100% duidelijk is.

Ook onderzoeker Hardell uit Zweden, lid van de WHO IARC-commissie, is vernietigend over de ICNIRP: “Concluderend toont dit artikel aan dat de EU een 13-koppige, niet-gouvernementele particuliere organisatie, de ICNIRP, het mandaat heeft gegeven om een besluit te nemen over de RF-stralingsrichtlijnen. De ICNIRP blijkt geen deugdelijke wetenschappelijke evaluatie te maken van de schadelijke effecten van RF-straling, zoals gedocumenteerd is in het onderzoek [..] Deze organisatie produceert rapporten die het bestaan van wetenschappelijke gepubliceerde studies over de bijbehorende risico’s ontkennen.” (Appeals that matter or not on a moratorium on the deployment of the fifth generation, 5G, for microwave radiation, Molecular and Clinical Oncology)

​Kritiek Raad van Europa op de ICNIRP

De Raad van Europa, bekend van de Europese Verklaring voor de Rechten van de Mens, oordeelt in haar ‘Advies over gezondheidsrisico’s in verband met elektromagnetische velden’:

29. De rapporteur benadrukt in dit verband dat het op zijn zachtst gezegd nogal merkwaardig is, dat de geldende officiële grenswaarden voor de beheersing van het effect op de gezondheid van extreem laagfrequente elektromagnetische velden en hoogfrequente golven zijn opgesteld en voorgesteld aan internationale politieke instanties (WHO, Europese Commissie, regeringen) door de ICNIRP, een NGO waarvan de oorsprong en de structuur niet bepaald duidelijk zijn, en die er bovendien van wordt verdacht nogal nauwe banden te hebben met de industrieën waarvan de groei afhankelijk is van deze aanbevelingen voor grenswaarden voor verschillende frequenties van elektromagnetische velden. [..]

30. Als de meeste regeringen en veiligheidsinstanties zich simpelweg tevreden hebben gesteld met het herhalen en overnemen van de ICNIRP-veiligheidsaanbevelingen, dan is dat in feite om twee redenen gebeurd:

  • teneinde de uitbreiding van deze nieuwe technologieën niet te belemmeren met hun belofte van economische groei, technologische vooruitgang en het scheppen van werkgelegenheid;
  • en eveneens omdat de politieke besluitvormers helaas nog steeds weinig betrokken zijn bij zaken als de beoordeling van technologische risico’s voor het milieu en de gezondheid.​

Zie ook:

The ICNIRP Cartel and the 5G Mass Experiment – Joel M. Moskowitz, Ph.D., Director of Center for Family and Community Health, School of Public Health, University of California, Berkeley

World Health Organization, radiofrequency radiation and health – a hard nut to crack (Review) – Lennart Hardell, Int J Oncol. 2017 Aug; 51(2): 405–413.

Steeds meer onderzoek toont verband aan tussen kinderleukemie en hoogspanningslijnen – maar ICNIRP verhoogt de limieten

Zoals het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in haar rapport 610050007 schrijft, zijn er al tien epidemiologische studies die een verband aantonen tussen magnetische velden van hoogspanningslijnen / transformatoren en kinderleukemie. Daarom publiceerde het RIVM al in 2005 een sterk verlaagde adviesblootstellingslimiet voor wonen onder hoogspanningslijnen van 400 nanoTesla. In 2017 kocht de Nederlandse overheid honderden woningen uit die onder hoogspanningslijnen stonden. Maar wat deed de ICNIRP? In 2010 verhoogde het juist de blootstellingslimiet voor magnetische velden van 100.000 naar 200.000 nanoTesla. Daarbij werden de studies naar kinderleukemie als te zwak van de hand gewezen.

Zie ook Comparison of international policies on electromagnetic fields 2018 (Ministerie van VWS)

SBM: bouwbiologische EMV-richtlijnen, gebaseerd op ervaringen van mensen

Welke richtlijnen dan wel gebruiken? Reeds vanaf 1992 is in Duitsland de ‘Standaard voor Bouwbiologische Meettechniek’ opgesteld door pioniers op het gebied van de zogeheten bouwbiologie, die zich richten op gezond bouwen en leven. In 2015 is deze richtlijn nog verder aangescherpt. De SBM-2015 is opgesteld aan de hand van ervaringen van mensen. Je kunt het zien als ‘benchmark’, een richtlijn die strevenswaardig is vanuit het oogpunt van gezondheid in plaats van industrie. De SBM-2015 is ontstaan uit vele tienduizenden metingen, internationaal wetenschappelijk onderzoek, en meer dan 25 jaar praktijkervaring van (reguliere en alternatieve) artsen en patiënten. De SBM-2015 is een richtlijn die (nog) niet door de overheid is geaccepteerd, en heeft dus geen wettelijke status. De op de ICNIRP-2020 gebaseerde Nederlandse blootstellingslimieten liggen ettelijke duizenden malen hoger.

Download SBM-2015 richtlijnen (Engels)

Download SBM-2015 Instructions and Additions

Download BUILDING BIOLOGY STANDARD – Its Story and History

​Ondersteund door artsen

Deze SBM-richtlijn wordt aangeraden door de Oostenrijkse Ärtztekammer (ÖÄK) “ongeacht de veel hogere officiele ICNIRP blootstellingslimieten voor directe effecten”. De ÖÄK vertegenwoordigt wettelijk de beroeps-, sociale- en economische belangen van alle Oostenrijkse artsen. Zie de OÄK-richtlijn van 2012 voor de diagnose en behandeling van gezondheidsproblemen en ziektes die gerelateerd zijn aan elektromagnetische straling (blz. 9). De Oostenrijkse Artsenkamer heeft tevens samen met de telecom-industrie en met één van de grootste zorgverzekeraars (AUVA) een richtlijn opgesteld voor het plaatsen van zend-installaties.

​Wat te doen?

We moeten beslissen of de blootstelling aan elektromagnetische velden moet worden getoetst aan de officiële (en torenhoge) ICNIRP-2020, of dat voorzorgsrichtlijnen zoals SBM-2015 in acht moeten worden genomen. In gevallen waarin mensen bezorgd zijn of zelfs gezondheidsproblemen hebben, biedt louter geruststelling op basis van ICNIRP-2020 geen antwoord.

In onderstaande tabel is te zien wat de verschillen zijn tussen de overheidsnormen en de bouwbiologische richtlijnen.

Laagfrequent elektrisch wisselveld

[Volt per meter (V/m)]

 Laagfrequent magnetisch wisselveld

[nanoTesla (nT)]

 Hoogfrequent elektromagnetisch wisselveld

[microWatt per vierkante meter (µW/m²)]
SBM Streefwaarde <1 <20 <0,1
SBM Zwakke afwijking 1-5 20-100 0,1-10
SBM Sterke afwijking 5-50 100-500 10-1000
SBM Extreme afwijking >50 >500 >1000
ICNIRP 5000 200.000 2-10 Miljoen

Bron: “Verband Baubiologie”

​Referenties

  1. Guidelines for Limiting Exposure to Electromagnetic Fields (100 kHz to 300 GHz), International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), Health Physics: May 2020 – Volume 118 – Issue 5 – p 483-524.
  2. Else K. Nordhagen and Einar Flydal, “Self-referencing authorships behind the ICNIRP 2020 radiation protection guidelines”, Reviews on Environmental Health, https://doi.org/10.1515/reveh-2022-0037
  3. S.J. Starkey, “Inaccurate official assessment of radiofrequency safety by the Advisory Group on Non-ionising Radiation”, Rev. Environ Health 2016; 31(4): 493–503.
  4. L. Hardell & R. Nyberg, “Appeals that matter or not on a moratorium on the deployment of the fifth generation, 5G, for microwave radiation”, Molecular and Clinical Oncology, 3 Jan 2020.
  5. M. van der Plas, D.J.M. Houthuijs, A. Dusseldorp, R.M.J. Pennders en M.J.M. Pruppers, RIVM, “Rapport 610050 007”, april 2001.
  6. Raad van Europa, “Advies over gezondheidsrisico’s in verband met elektromagnetische velden (12608)”, 6 mei 2011.
  7. Institut für Baubiologie + Nachhaltigkeit IBN Maes, “Standard of Building Biology Testing Methods (SBM) 2015”, 2015.
  8. ÖÄK, Guideline of the Austrian Medical Association for the diagnosis and treatment of EMF-related health problems and illnesses (EMF syndrome), 2012.
  9. Joel M. Moskowitz, Ph.D., “The ICNIRP Cartel and the 5G Mass Experiment”, University of California, Berkeley, 2018.